Cost Cudd Gofalwyr

Yn ystod y pandemig mae gofalwyr di-dâl yng Nghymru wedi arbed £33 miliwn bod dydd i’r Senedd. Mae tua 370,000 o ofalwyr ar draws Cymru ac eto dydy arbed arian i’r Llywodraeth ddim yn rhywbeth i’w ddathlu wrth i ofalwyr ddod i ben eu tennyn. Dydy nifer o’r rhai sydd yn gofalu am berthynas neu bartner ddim yn ymwybodol o’u hawliau cyfreithiol; mae rhai ohonynt yn blant nad ydynt ar hyn o bryd yn mynychu ysgol; dydy nifer o ofalwyr ddim yn gwybod lle i gael cymorth yn enwedig yn ystod pandemig byd-eang pan mae gwasanaethau iechyd dan bwysau a phan fo cefnogaeth wedi diflannu.

Mae’n argyfwng sydd yn dwysáu ac yn un sydd yn aml yn cael ei anwybyddu wrth i feddyliau droi tuag at gyflwyno brechlynnau a dyfodol economi fregus y DU. Dywedodd Prif Weithredwraig yr elusen Gofalwyr Cymru, Helen Walker: “gyda phob diwrnod sydd yn mynd heibio yn ystod y pandemig yma mae gofalwyr yn cael eu gwthio i’r eithaf gan ddarparu hyd yn oed mwy o ofal i’w hanwyliaid gyda chefnogaeth sydd yn gyflym leihau.”

Casglodd Comisiwn Gofal Plaid Cymru dystiolaeth gan gyrff sydd yn cynrychioli cleifion, y sector statudol a’r Trydydd Sector (fel Anabledd Dysgu Cymr) a darganfu bod anghydbwysedd rhwng staff Iechyd a Gofal Cymdeithasol o ran cyflogau, amodau a pharch. Nod Plaid Cymru ydy mabwysiadu cyngion uchelgeisiol cyn etholiadau’r Senedd eleni ac mae wedi addo y dylai gofal cymdeithasol yng Nghymru fod am ddim os oes ei angen.

Rydym wedi cael ein hannog i gymeradwyo gweithwyr y GIG drwy gydol y pandemig ac eto ymddengys bod gweithwyr gofal, yn enwedig y rhai nad ydynt yn cael eu talu na’u gweld, wedi cael eu hanghofio. Mae rôl y GIG yn amlwg ac mae’n cael cryn gyhoeddusrwydd, ac eto dydy hynny ddim yn wir o ran gofal cymdeithasol; does ond rhaid inni feddwl am y neges gyson  i ‘Aros gartref, Amddiffyn y GIG, Achub bywydau’.

Ond y cwestiwn ydy beth am amddiffyn y rhai sydd yn gofalu am eraill 24 awr y dydd?

Mae Plaid Cymru eisiau unioni’r cydbwysedd a gweithio tuag at wella pob agwedd o’r Gwasanaeth Gofal, yn bwysicaf drwy integreiddio Gwasanaeth Iechyd a Gofal Cymdeithasol Cenedlaethol a fyddai’n cael ei reoli yn ganolog.  

Mae’r weledigaeth yn cynnwys cynlluniau ar gyfer dull cenedlaethol a dwyieithog, ynghyd â gweithlu dwyieithog a gyllidir gan drethu cyffredinol, a phwyslais ar ymyrraeth cynnar a gwasanaethau ataliol. Mae angen cydraddoldeb cyflog ac amodau gwaith rhwng staff iechyd a staff gofal cymdeithasol .

Gofalwyr ifanc, fel plant sydd yn gofalu am berthynas sâl, ydy’r gofalwyr mwyaf anweledig yn ein cymdeithas a’r rhai fyddai wedi cael mwy o drafferth nag eraill cyn y pandemig i gael gafael ar help. Hyd yn oed cyn yr effaith ar ein system addysg a achoswyd gan y cyfnodau clo, darganfu’r Ymddiriedolaeth Gofalwyr nad oedd 39% o ofalwyr ifanc wedi rhoi gwybod i’w hysgolion naill ai oherwydd y pryder o gael eu gwahanu oddi wrth riant neu’r ofn y byddent yn cael eu hystyried yn anaddas ar gyfer y rôl. Mae’n hanfodol bod plant sydd yn ofalwyr yn rhan o‘r darlun.

Yr hyn sydd yn bwysig dros ben i’r miloedd o bobl sydd yn dibynnu ar ofal cymdeithasol ydy’r ffaith bod y system yn galluogi pobl i gael cymaint o annibyniaeth ag y maen nhw ei angen. Ac ni ddylid dibrisio annibyniaeth a rhyddid yn y cyfnod eithriadol o anodd yma.


Byddwch y cyntaf i wneud sylw

Edrychwch yn eich e-bost am ddolen i fywiogi eich cyfrif.

Mae hyn yn dechrau gyda chi

Ganddyn nhw mae'r arian, ond gennym ni mae'r bobl. Os yw pawb sy'n ymweld â'r wefan hon yn ymuno â'n symudiad yna does dim na allwn ei gyflawni.